Röportaj Nedir? Örneklerle Konu Anlatımı

Yazarın okuyucularına bir konuyu inandırmak için kişi, eşya, eser ya da bir yerle ilgili olarak yaptığı incelemeleri, fotoğraflarla süsleyerek, kendi görüşlerini de katarak yazdığı gazete ve dergi yazılarına röportaj denir. Röportaj Nedir? Örneklerle Konu Anlatımı. Devamı yazımızda…

Röportaj Nedir?

Bir olayı, durumu veya sorunu araştırma, inceleme, gezip görme ve soruşturma yöntemleriyle aydınlatmayı amaçlayan yazılara röportaj denir. Röportaj kelimesi, Latincede “getirmek, toplamak” anlamlarında kullanılan “reportare” kelimesinden gelir.

Röportaj türü, gazeteciliğin gelişmesiyle ortaya çıkmıştır. Günümüzde radyo ve televizyon da çok önemli bir röportaj aracı konumundadır.

Ortamı, duyguları, görünümleri “betimlemek”; süreçleri, eylemleri “anlatmak”; etkili ifadeleri “alıntılamak”; kişisel düşünceleri “yansıtmak” ve anlatılanlardan “sonuç çıkarmak” bir röportajda bulunması gereken temel öğelerdir. Röportaj, yalnızca gözlemlerin, izlenimlerin ya da konuşmaların aktarılması değil, bunların ötesinde bir yorum ve değerlendirme yazısıdır. Röportajlar, yurt içi ya da yurt dışı siyasal, toplumsal, ekonomik, kültürel vb. bir konuda olabilir. Yaşanmış olanlar doğrudan olduğu gibi aktarılır.

Röportajın Özellikleri

• 20. yy’da gazete çevresinde gelişen bir türdür.
• Didaktik bir nitelik taşır.
• Düşünsel planla yazılır.
• Konu toplumla ya da sanatla ilgilidir.
• Kaleme alınan konu yaşanmış olmalıdır.
• Anlatılanlar konuşma, bilgi, belge, fotoğraf veya filmlerle desteklenir.
• Zamanla tarihsel belge niteliği kazanabilir.
• Anlatılanlar kendi içinde tutarlı olmalıdır.
• Röportajlar gözlemin ve araştırmanın öne çıktığı bir yazı türüdür.
• Yazarın bilgi, izlenim, görüş ve düşüncelerini yansıtır.
• Gerçekleri, öznel yaşamla harmanlar.
• İnsanların söze karışması anlatımı canlandırır.
• Röportajlar yaşatarak öğretmeyi esas alan, okuyucuyu yaşamla buluşturan bir türdür.
• Dayandığı sağlam bir düşünce, bir tez vardır.
• Bir gerçeği ortaya çıkarmayı amaçlar.
• Betimleme, öyküleme, açıklama gibi anlatım türlerinden faydalanır.
• Birinci kişi ağızdan yazılır.
• Dil ağırlıklı olarak göndergesel işlevde kullanılır.
• Röportajlar haber yazılarının daha genişletilmiş halidir. Haber yazılarından farklı olarak röportajlarda yazarın kendi bilgi birikimi, duygu ve düşünceleri de yazıda yansıtılır.

Röportaj Türleri

Röportajları konularına göre ve sunuş biçimlerine göre ikiye ayrılırlar.

Konularına Göre Röportajlar
Röportajlar ele aldıkları konular bakımından; bir yeri konu alan röportajlar, insanı konu alan röportajlar ve eşyayı konu alan röportajlar şeklinde üç başlık altında incelenebilir. Ancak röportajları bu şekilde sınıfl andırmak, bu konuların bir arada işlenemeyeceği ya da başka konuların ele alınamayacağı anlamına gelmez.

Bir Yeri Konu Alan Röportajlar

• Bir yer veya bölgenin çeşitli özellikleriyle ele alındığı metinlerdir. Yazarın bizzat bölgeye gittiği, yeri gözlemlediği, yöre halkıyla konuşarak halkın görüşlerine yer verdiği metinlerdir.
• Bu metinlerde ele alınan yerin tabiatı, gelenekleri, görenekleri, geçim kaynakları, tarihi dokusu, insanı, sosyal ve kültürel yapısı okuyucuya aktarılır.
• • Röportaja konu olan yer ile ilgili belgeler toplanırken fotoğraf, film ve ses kayıtları kullanılır.

  İnsanı Konu Alan Röportajlar

  • Tanınmış simaların ele alındığı röportajlardır. Bu röportajlarda önemli olan anlatılan kişinin ilginç yönlerini tespit etmek ve okura sunmaktır.
  • Yazar röportajı yazmadan röportaja konu olan kişi ile görüşür, ona sorular sorar. Hakkında geniş araştırmalar yapar, çalışmalarını fotoğraflar ve ses kayıtları ile belgelendirir. Tespitlerini kendi yorumlarıyla da zenginleştirerek bir röportaj metni oluşturur.
  • Bu tarz röportajlarda soru ve cevaplara yer verilir. Betimleyici anlatımın ön planda olduğu bu metinlerde, kişiler geniş bir çerçevede okura tanıtılır.

  Eşyayı Konu Alan Röportajlar

  • Bir eşyanın her yönüyle ele alındığı metinlerdir. Ele alınan eşyanın tarihi gelişimi, işlevi, gerekliliği üzerinde durulur.
  • Yazar ele aldığı eşya ile ilgili geniş bir araştırma yapar. Eşyaya dair bilgisi olan farklı kişilerle görüşür ve elde ettiği bulgulara kendi yorumlarını da ekleyerek bir röportaj metni oluşturur.
  • Dilin göndergesel işlevde kullanıldığı bu röportajlarda açıklayıcı ve betimleyici anlatımlar ön plandadır.

  Sunuş Biçimine Göre Röportajlar
  Sunuş biçimine göre röportajlar Amerikan röportajı ve Alman röportajı olmak üzere ikiye ayrılır:

  Amerikan röportajı: Giriş bölümünde okuyucuya beklenmedik bir karşılama yapılır. En son söylenmesi gereken sözcükler en önce söylenir. Okuyucu adeta bir şok yaşar, böylece konuya okuyucunun dikkati çekilir.

Alman röportajı: Yazar, konuyu anlatırken yazıya kendini katar. Konuyu kendi ekseninde anlatır.
Röportajın Tarihsel Gelişimi

Dünya Edebiyatında Röportaj
Röportaj, gazetenin ortaya çıkmasından sonra gelişmiştir. 20. yüzyıla ait bir türdür. Dünyada Jack London, Hemingway, Sartre gibi pek çok ünlü edebiyatçı, aynı zamanda röportaj yazarlığı da yapmıştır.

Türk Edebiyatında Röportaj
Türk basınında röportaj türü, başlangıçta mülakat niteliğinde gelişmiş, özellikle 1960’tan sonra, Türk toplumunun çeşitli sorunları kamuoyuna duyurulurken edebiyatçılarımız röportaj türünden oldukça başarılı bir biçimde yararlanmışlardır. Bu durum, röportaj tekniğinin gelişmesini, röportajın gazetelerin vazgeçilmez bir birimi haline gelmesini sağlamıştır. Basınımızda röportaj türünde başlıca yapıtlar veren sanatçılar şunlardır:

• Ruşen Eşref Ünaydın: Diyorlar ki
• Yaşar Kemal: Bu Diyar Baştan Başa
• Fikret Otyam: Topraksızlar
• Yaşar Nabi Nayır: Edebiyatçılarımız Konuşuyor

Röportajda Kullanılan Anlatım Teknikleri

Röportaj metinlerinde öyküleyici anlatım, betimleyici anlatım, öğretici anlatım ve açıklayıcı anlatım türleri kullanılır. Okuyucuya konunun önemini kavratabilmek için örnekleme, karşılaştırma, tanık gösterme gibi yöntemlerden de yararlanılabilir.

Röportajda öykülemeye ağırlık verilir. Özelden genele gidilir. Bir röportajda insanların da söze katılmaları önemlidir. Bu, anlatımı canlandırır ve aktarılan yaşantıya doğrudan bağlantı sağlar. Heyecanın ölçüsü genelde şimdiki zaman kullanımıyla arttırılır. Röportajlar genellikle soru cevap tarzında olur. Ancak bazı yazarlar röportajı hikaye kurgusu ve üslubu içinde vermeyi tercih ederler.
İyi Bir Röportajcının Özellikleri

• Üstün bir görüş, anlayış ve gözlem yeteneği olmalıdır.
• Konuyu iyi öğrenmeli, yerinde incelemelidir.
• Konuyla ilgili her türlü araştırmayı yapmalı ve gerekli belgeleri toplamalıdır.
• İnsan haklarını çiğnemeden soruşturma yapmalıdır.
• Okuyucu ile bağını koparmamalıdır.
• Toplumsal sorumluluğunu unutmamalıdır.

Röportaj Örnekleri