Kamu Maliyesi İle İlgili Yaklaşımlar

Bu konuda geleneksel yaklaşım ve günümüz modern yaklaşımları olmak üzere iki ana yaklaşım vardır.

A- GELENEKSEL (KLASİK) YAKLAŞIMLAR:

1- Kurumsal Yaklaşım

Bu yaklaşıma göre devlet faaliyetleri hukuki ve idari bakış açısına göre ele alınmaktadır. Bu konuda geleneksel yaklaşım ve günümüz modern yaklaşımları olmak üzere iki ana yaklaşım vardır.

A- GELENEKSEL (KLASİK) YAKLAŞIMLAR:

1- Kurumsal Yaklaşım

Bu yaklaşıma göre devlet faaliyetleri hukuki ve idari bakış açısına göre ele alınmaktadır. Yani kamu harcamaları dolayısı ile devlet faaliyetlerinin analizi kanun tüzük vb dayandırılarak açıklanmaktadır, verimlilik ve yerindelik pek önem arz etmemektedir.

2- Yapısal yaklaşım

Bu yaklaşım kamu faaliyetlerinin ekonomik analizinin yapılmasını öngörmektedir. Buna göre kamu faaliyetlerinin kaynak dağılımına etkisi, kamu faaliyetlerinin ekonomik etkinliği ve neden olduğu alternatif maliyetler ele alınarak devlet faaliyetleri ekonominin genel yapısı içinde değerlendirilir.

 3-Değişim Yaklaşımı

PİQOU ve DALTON tarafından geliştirilmiştir. Bu yaklaşıma göre kamu faaliyetlerinin optimum düzeyi, piyasa ekonomisindeki firma teorisinde üretim seviyesi marjinal maliyetin marjinal hasılata eşit olduğu noktada gerçekleştiği gibi burada da üretilen devlet hizmetlerinin marjinal sosyal faydasının vergilerin neden olduğu marjinal sosyal maliyete eşit olduğu nokta kamu harcamalarının, vergilerin ve devletin ekonomik hacmini oluşturur.

4- Refah Yaklaşımı

Bu yaklaşıma göre kamu maliyesi aracılığı ile toplum refahının maksimize edilmesi amaçlanmakta olup, devlet faaliyetleri ile hiç kimsenin refahında azalma olmaksızın hiç olmazsa bir kişinin refahında artma olabilmelidir.

5- Gelir Yaklaşımı

Bu yaklaşım fonksiyonel maliye ile ilgili olup her bir devlet faaliyetinin milli gelir üzerinde artırıcı ve azaltıcı etkileri ele alınmaktadır..

B-GÜNÜMÜZDEKİ (MODERN) YAKLAŞIMLAR

Yirminci asrın başında itibaren devlet ve maliye ile ilgili yeni görüşler devamlı olarak geliştirilmiştir. Yüzyılın başında Alman maliyecilerin önemli bir etkisi olsa bile gelişen zaman süreci içerisinde bir çok bilim adamı maliyeye önemli katkılar sağlamıştır. Şimdi bunları ele alalım..

1- Hukuki Yaklaşım

Bu yaklaşıma göre devlet faaliyetlerinin odak noktasını hukuk ve kuramsal düzenlemeler oluşturmaktadır. Yani yasalar gözlüğü ile devlet faaliyetlerinin analizinin yapılmasıdır. Bir anlamda geleneksel yaklaşımlardaki kuramsal yaklaşımın günümüzdeki iz düşümüdür.

2- İktisadi Yaklaşım

Bu yaklaşımda devletin ekonomik maliyeti yani vergi ve benzeri nitelikteki mali yük uygulamaları ve borçlanma aracılığıyla yarattığı ekonomik etkileri ön planda tutulmaktadır. Buradan hareketle kısadan geleneksel yaklaşımdaki yapısal, değişim, refah ve gelir yaklaşımlarının hepsinin izdüşümüdür.

3- Siyasal Yaklaşım

Bu yaklaşım daha çok BUCHANAN’ın ismi ile bilinir. Ama HAYEK VE TULLOCK gibi iktisatçılarda bu yaklaşıma önemli katkılarda bulunmuşlardır. Buhanan’ın teorisi Kamu Tercihi(Public Choice) ismini taşımaktadır. Bu teoriye göre siyasi iktidarın merkezi olan yasama organı ile ekonomik iktidarın merkezi olan piyasa birbirlerinin işlerine karışmamalıdır. Gerçek güçler ayrılığı ancak bu şekilde sağlanır. Bunun sağlanabilmesi için yasama organın ekonomik konulardaki karar alma yetkisi anayasa ile sınırlandırılmalıdır. Böylelikle yasama organına hakim olan siyasi iktidar yasama sürecini popülizme alet edemeyecektir, diğer taraftan piyasa güçleri meclisin işlerine karışamayacaktır.

4- Psikolojik ve Sosyolojik Yaklaşım

İktisat ve maliye politikaları uygulanırken, ülkelerin psikolojik ve sosyolojik yapılarına adapte etmek için gerekli değişiklikler yapılarak uygulanmalıdır.