Ulama Nedi̇r? Örneklerle Konu Anlatım

Ulama sözcüğü bir terimdir. Dil bilgisi kavramı olan ulama hakkında bilgi sahibi olmak dili daha iyi ve doğru kullanmak demektir.Ulama nedir? Konu anlatımı ve örnekleri. Devamı Yazımızda…

ULAMA NEDİR?
Bir sözcüğün sonunda bulunan ünsüz harfin kendinden sonra gelen ve ünlüyle başlayan sözcüğe, bitişik okunmasına ulama denir. Özellikle aruz ölçüsünde kalıba uydurmak için ulama yapılır ve bu durum bir çeşit sanat sayılır.

Ulama’nın kuralları nelerdir?
– Ulama sadece okuma ve söylemede geçerlidir. Yazmada geçerli değildir.
– Sözcükler arasında herhangi bir noktalama işareti varsa ulama yapılmaz.
– Anlamı bozulan sözcükler arasında ulama olmaz.

Ulama’nın özellikleri nelerdir?
1- Sessiz harfle biten bir kelimenin son harfi sesli harfle başlayan yanındaki kelimenin ilk harfiyle birleşir.

Yazıda:
Ak–şam– ol–du.
E–lim–den– al–dı.

Konuşmada:
Ak–şa–mol–du.
E–lim-de–nal–dı.

2- Orijinal yapılarında “b,c,d,g” harfleriyle biten kelimeler vardır. Bunlar yalın kaldıklarında “p, ç, t, k”ya dönüşürler. Yazı dilinde sonlarına ek aldıklarında yumuşak konumlarına dönerler.

Örneğin; Arapça orijiniyle “kitab” Türkçe’de “kitap” şeklinde yazılır. Ancak yayına ek aldığında “kitabım” örneğinde olduğu gibi “p”, “b”ye dönüşür.(süreksiz sert ünsüzlerin yumuşaması kuralı)Konuşma dilinde ise ulama bu kurala paralel olarak aynı kelimeyi bir sonraki kelime ile ilişkilendirir. Yazı dilinde sert olan harf ulama ile yumuşar.

Yazı Dilinde İfadesi:
(Mahmud) Mah–mut ev–len–di.

Konuşma Dilinde İfadesi:
Mah-mu–dev–len–di.

3- Türkçe’de kelime sonundaki “k” ünsüzünü, “h” ünsüzü ile başlayan bir kelimenin izlemesi durumunda “h” ünsüzü düşer. İki kelime birbirine bağlanır.

Yazı Dilinde:
Ye–mek–ha–ne

Konuşma dilinde:
Ye–me–ka–ne

4- Eğer kelimeler arasında durak olursa, kurala uygun olsa da ulama yapılmaz.

Yazı Dilinde:
-İstiyorum, onu göreceğim.

Konuşma dilinde:
-İstiyorum, onu göreceğim.

5- Bazı durumlarda İki ayrı kelimenin tek heceli olan ilkinde bir ünlü düşer ve iki kelime birleşir.

Yazı Dilinde:
Ni-çin
Na-sıl

Konuşma dilinde:
Ne i–çin
Ne a–sıl

Ulama Sanatına Örnekler:
“Mehmet Akif Ersoy” adını düşünelim. Ulama ile biz bu adı birbirine ekleyerek daha seri bir şekilde söyleyebiliriz: mehme – taki – fersoy.

Ulama sadece söyleyişte olur. Yukarıdaki örnekte olduğu gibi söyleme ve okuma sırasında sözcükler adeta birbirine birleştirilir; ancak bu yazıda gösterilmez.

Bu dörtlüğün beş yerinde ulama yapılabilir. Dikkat ederseniz işaretli yerlerin hepsinde ilk sözcük ünsüz ile bitmiş, ikinci sözcük ünlü ile başlamıştır.