Basınç ve Rüzgarlar Coğrafya Ders Notu

Basınç ve Rüzgarlar Coğrafya Ders Notu yazımızda

Atmosferi meydana getiren çeşitli gazların yeryüzüne yaptığı etkiye, kuvvete hava basıncı denir. Bu basıncı etkileyen faktörler şunlardır:

Sıcaklık: Basınçla ters orantılıdır.

Yükselti: Basınçla ters orantılıdır.

Yerçekimi: Basınçla doğru orantılıdır.

Yoğunluk: Basınçla doğru orantılıdır.

Isınma ve soğumaya bağlı olarak ortaya çıkan basınçlara termik basınç, dünyanın hareketi ile oluşan basınçalara ise dinamik basınç denir.

Türkiye’de Basınç ve Rüzgarlar konusunu dikkat edilmesi gereken önemli konularımızdandır.

Ülkemiz farklı basınç merkezlerinin etkisi altına girer. Bunlar;

a. Sibirya Yüksek Basıncı: Ülkemize kuzeydoğudan gelen bu basınç kış aylarında etkili olur. Sıcaklığı düşürür, kışların sert ve ayazlı geçmesi bu basınca bağlıdır. Termik kökenli bir basınçtır. Bu basınç etkili olduğunda ülkemizde kış çok soğuk ve kar yağışlı geçer.

b. Asor Yüksek Basıncı: Ülkemize genellikle güneybatıdan gelen dinamik kökenli basınçtır. Özellikle etkisi Güneydoğu Anadolu bölgesinde yaz aylarında yüksek sıcaklıkların yaşanması ile görülür. Yazların kurak geçmesine yol açar.

c. Basra Alçak Basıncı: Güneydoğu yönünde etkili olan bu basınç sıcaklıkları arttıran termik kökenli bir basınçtır. Genellikle sıcaklığı arttırır ve nem açığı oluşturur.

d. İzlanda Alçak Basıncı: Sürekli etkili olan bir basınçtır fakat etkisi kış aylarında daha fazla görülür. Ülkemize Kuzeybatıdan gelir ve kışların yağışlı, ılık geçmesine neden olur.

Yeryüzünde basınç fakının olduğu yerlerde oluşan yatay hava akımına ise rüzgar denir. Ülkemizi etkileyen rüzgarlar;

Poyraz: Kuzeydoğudan esen rüzgardır. Karadeniz ve Marmara’da etkilidir.

Yıldız: Kuzeyden esen rüzgardır ve genellikle fırtınaya yol açar. Karadeniz ve Marmara’da etkilidir.

Karayel: Kuzeybatıdan esen rüzgardır.

Lodos: Güneybatıdan esen rüzgardır, Akdeniz, Ege ve Marmara’da etkilidir. Sıcak ve ılık olması sebebiyle kışın kar erimelerine neden olur.

Kıble: Güneyden eser ve Akdeniz kıyılarında yağışa neden olur.

Keşişleme (Samyeli) : Güneydoğudan esen sıcak ve kurak rüzgardır. Kurutucu etkisiyle nem açığını arttırır.

Türkiye’de Basınç ve Rüzgarlar konumuza ek olarak ülkemizde görülen diğer rüzgar çeşitlerini de inceleyelim. Enlem etkisi ile oluşan rüzgarlardan başka ülkemizde deniz – kara ve vadi – dağ arasında oluşan meltem rüzgarları, imbat adı verilen deniz meltemleri görülür.

Yer şekli engeline bağlı olarak ortaya çıkan rüzgarlara ise fön rüzgarları denir. Bu rüzgar kurutucu etki yapar, nem açığı etkisi oluşturur, karların erimesine yol açar. Fön ülkemizde Rize ve çevresinde etkili olmaktadır. Bu rüzgar sayesinde Karadeniz’de turunçgil tarımı yapılabilmektedir.